Ekonomia i Technika

SPOSOBY POROZUMIEWANIA SIĘ LUDZI.

Komunikowanie interpersonalne-bezpośrednie

Proces przekazywania i odbierania informacji między dwiema osobami lub pomiędzy małą grupą osób, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych. Niezbędna jest tu bezpośrednia obecność uczestników procesu komunikowania, dlatego to komunikowanie często określa się jako komunikowanie „twarzą w twarz”. Jest to komunikowanie interaktywne-minimum dwie jednostki wchodzą we wzajemne interakcje.
Interaktywny i transakcyjny charakter procesu komunikowania generuje natychmiastowe sprzężenie zwrotne, wyrażane zarówno w formie znaków werbalnych, jak i sygnałów niewerbalnych. Komunikowanie ma charakter dwustronny (uczestnicy procesu prowadzą dialog oraz wymieniają się rolami nadawcy i odbiorcy).

Zawartość komunikowania interpersonalnego analizuje się na trzech poziomach:

• Fatycznym – nieemocjonalny,
• Instrumentalny – instruktażowy, celem jest osiągnięcie porozumienia, modyfikacja zachowań lub postaw interlokutora
• Afektywnym – emocjonalny, celem jest wzajemne poznanie się i zrozumienie

Występuje tu specyficzna sieć kanałów komunikacyjnych. Mogą one mieć charakter formalny (typowe dla wszystkich struktur formalnych i instytucjonalnych, w których uczestnikom procesów komunikowania przypisane są określone role, np. szefa, podwładnego) oraz nieformalny (pojawiają się w przypadku kontaktów prywatnych i nieformalnych, w których uczestniczą osoby o tej samej, równorzędnej pozycji).

Komunikowanie interpersonalne-medialne

Uczestnicy są pozbawieni możliwości bezpośredniego kontaktu fizycznego. Ten sposób komunikowania powstał i rozwija się wraz z konstrukcja kolejnych środków komunikowania na odległość. Odbywa się ono przez :telefon, internet, pocztę elektroniczna, połączenie faksowe. Jego przejawem są wideokonferencje, spotkania „on line”, internetowe grupy dyskusyjne czy wideotelefony (przyszłość).

Komunikowanie pośrednie-masowe

Proces emisji komunikatów od nadawcy medialnego do publiczności środków masowego przekazu za pośrednictwem mass mediów. Między nadawca pierwotnym a odbiorcą występuje pośrednik w roli nadawcy wtórnego.

• Ma ono impersonalny charakter-między nadawca i odbiorca nie ma żadnych bezpośrednich styczności
• Liczba zaangażowanych zmysłów zostaje zredukowana do słuchu i wzroku
• Sprzężenie zwrotne jest opóźnione
• Występuje tu funkcja gate-keepera (selekcjonera)-indywidualny nadawca lub formalnie zorganizowany zespół ludzi, wprowadzający i transferujący informacje od jednej jednostki do drugiej przez środki masowego przekazu (reżyserzy, producenci filmowi, cenzorzy sieci telewizyjnej, itp.).
• Nadawca jest sformalizowana grupa ludzi, wyjątkiem jest nadawca indywidualny. Jest to nadawca profesjonalny, od którego oczekuje się zawodowych umiejętności.
• Odbiorca jest szeroka rzesza ludzi, anonimowa i heterogeniczna (czytelnicy prasy, słuchacze radiowi, widzowie telewizyjni, użytkownicy i konsumenci nowych mediów).

Pośrednikami są środki masowego przekazu (urządzenia lub podpory techniczne, niezbędne wyposażenie) :media drukowane, radio, kino, telewizja.

FORMY KOMUNIKOWANIA

Komunikowanie werbalne – język jest podstawowym środkiem komunikowania werbalnego. Zdaniem wielu badaczy komunikowanie werbalne jest zdeterminowane przez pewne czynniki, z których najważniejsze to kultura i płeć. Wyróżniamy dwie formy komunikowania werbalnego:
Forma ustna – daje komunikującym się znacznie większe możliwości ekspresji uczuć i myśli, bowiem proces przekazu zostaje dodatkowo wzmocniony przez środki komunikowania niewerbalnego. Komunikowanie ustne stwarza dogodniejsze warunki do nawiązania kontaktów komunikacyjnych na poziomie fatycznym, jest także bardziej skuteczne na poziomie instrumentalnym i afektywnym. Pozwala na natychmiastową reakcję uczestniczących stron, czyli na sprzężenie zwrotne. Komunikowanie werbalne może jednak stwarzać pewne trudności. Obok problemów związanych z dekodowaniem przekazu na poziomie semantycznym, mogą wystąpić inne bariery. W. Głogowski zalicza do nich:

• Polaryzację, czyli tendencję do wyrażania skrajnych opinii;
• Etykietowanie, czyli widzenie problemów przez ich nazywanie, a nie analizowanie;
• Mieszanie faktów i wniosków, traktowanie wniosków na równi z rzeczywistymi faktami;
• Przesadną pewność siebie, a więc przypisywanie sobie cech eksperta znającego się na wszystkich problemach;
• Statyczną ocenę, czyli brak umiejętności weryfikacji opinii dotyczących nieustannie zmieniających się elementów rzeczywistości;
• Klasyfikowanie i nieodróżnialnie, czyli przypisywanie ludziom i zdarzeniom tych samych cech, klasyfikowanie ich i kategoryzowanie.

Forma pisemna – stosowana jest praktycznie na wszystkich poziomach procesu porozumiewania się ludzi. W komunikowaniu interpersonalnym przyjmuje ona np. postać listu klasycznego lub e-mailowego, faksu, w komunikowaniu instytucjonalnym, politycznym i publicznym są to wszystkie oficjalne pisma, jak polecenia, rozkazy itp., a na poziomie masowym – media drukowane i Internet. Zaletą komunikowania pisemnego jest jego trwałość, a także możliwość starannego przygotowania, wadą – jego formalny i zamknięty charakter oraz brak możliwości wytwarzania bezpośredniego sprzężenia zwrotnego.

Komunikowanie niewerbalne – komunikowanie niewerbalne jest uzupełnieniem i wzmocnieniem bezpośredniego i ustnego komunikowania werbalnego, z którym jest nierozerwalnie związane. Jego występowanie wiąże się z zaangażowaniem zmysłu wzroku. Komunikowanie niewerbalne tworzy kilka grup sygnałów, do których zalicza się:

1. Kinezjetyka, czyli mowa ciała, jak mimika twarzy, gestykulacja, ruchy ciała itp.
2. Parajęzyk, na który składają się:
• Cechy wokalne głosu, jak: ton, barwa, wysokość, natężenie, głośność i modulacja oraz tempo mówienia;
• Interferencje wokalne, czyli wzajemne oddziaływanie na siebie dwu lub więcej cech głosu oraz wszelkie dźwięki pozajęzykowe, jak „uf”, „ach”, „eee” itp.
3. Samoprezentacja człowieka, czyli jego wygląd fizyczny, budowa ciała, ubranie, fryzura, makijaż itp.
4. Dotyk jest ważnym sygnałem wyrażającym się w uścisku dłoni, poklepywaniu lub obejmowaniu drugiej osoby przy powitaniu lub w innej sytuacji; dotyk świadczy o stosunku emocjonalnym i zależy zarówno od uprzejmości, kultury osobistej, wychowaniu, preferencji jednostki, jak i od kontekstu kulturowego;
5. Proksemika, czyli zastosowanie w procesach porozumiewania się dystansu interpersonalnego i relacji przestrzennych między komunikującymi się osobami, wynikających ze struktury i charakteru formalnego bądź nieformalnego przestrzeni oraz przedmiotów tam się znajdujących;
6. Chronemika, wykorzystująca czas jako sygnał komunikacyjny, np. punktualność, oczekiwanie, czas trwania jakiegoś zdarzenia itp.;
7. Elementy otoczenia: temperatura, oświetlenie, kolor mogą wpływać na zachowanie się ludzi, stymulować ich bądź odstraszać.

Komunikowanie niewerbalne pełni następujące funkcje:

• Sygnały niewerbalne, określane jako „emblematy”, takie jak charakterystyczny ruch ręką lub głową, gest, znak mogą być stosowane w miejsce słów i zadań, zastępując je (funkcja zastępowania)
• Sygnały niewerbalne, nazywane „ilustratorami”, uzupełniają komunikat werbalny, precyzują go, są komplementarne w stosunku do niego (funkcja uzupełnienia)
• Sygnały niewerbalne zwane „pozami”, pozwalają na ukazanie uczuć i emocji w znacznie większej skali niż jest ich rzeczywisty stan, akcentują je i eksponują, wyolbrzymiają, np.ból, lub w przeciwnym kierunku, ciało nadawcy ukrywa prawdziwe myśli i uczucia, ukazując znacznie mniej emocji (funkcja ekspozycji)
• Sygnały niewerbalne, nazywane „regulatorami”, mogą być użyte do kontroli i regulacji płynności konwersacji lub transakcyjnego komunikowania. Tę rolę odgrywać może nawiązanie kontaktu wzrokowego, ruch głową lub ciałem, podniesienie brwi itp., które wskazują innym uczestnikom procesu, że czynność jest kontynuowana, powtarzana, skończona. „Regulatory” mają częste zastosowanie w formalnym komunikowaniu interpersonalnym, instytucjonalnym i publicznym ( funkcja regulacyjna)
• Sygnały niewerbalne, tzw. Adaptery, służą do łagodzenia napięć, jakie jednostka przeżywa. „Adaptery” redukują stres wywołany rozmową i występują np. w formie drapania się po głowie, klepania po nodze, ściskania dłoni itp. (funkcja moderująca)

Różnice między komunikowaniem werbalnym a niewerbalnym:

• Komunikowanie niewerbalne jest znacznie bardziej dwuznaczne niż komunikowanie werbalne, ponieważ sygnały niewerbalne mogą być wysyłane zarówno świadomie, jak i nieświadomie. Poza tym te same zachowania mogą w innym kontekście i innej sytuacji komunikować zupełnie coś odmiennego, np.uśmiech.
• Komunikowanie niewerbalne ma charakter ciągły, w przeciwieństwie do komunikowania werbalnego. Symbole werbalne są ulotne i krótkotrwałe, gdyż przypisane są do wypowiadanego dźwięku czy ruch wargami. Komunikowanie niewerbalne trwa przez cały czas interakcji, tak długo, jak ludzie są w swojej obecności.
• Komunikowanie niewerbalne odbywa się wieloma kanałami i angażuje wszystkie zmysły. Komunikowanie werbalne ogranicza się do wzroku i słuchu.
• Komunikowanie niewerbalne nie ma struktury, bądź jest ona bardzo słabo zarysowana, natomiast komunikowanie werbalne jest procesem ustrukturyzowanym, którym rządzą reguły gramatyki, syntaktyki itp.
• Komunikowanie niewerbalne ma charakter pozalingwistyczny, w przeciwieństwie do komunikowania werbalnego, które jest systemem arbitralnych znaków
• Komunikowanie niewerbalne jest analogowe, zaś komunikowanie werbalne – digitalne
1. W komunikatach analogowych forma i treść są ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkują, bowiem sygnały niewerbalne wypływają analogicznie z treści komunikatu mówionego; inaczej ujmując, ciało człowieka odzwierciedla analogicznie stan umysłu
2. W komunikacie digitalnym forma i treść nie są ze sobą powiązane. Między przedmiotem znaczonym a jego oznaczeniem nie zachodzi żaden stosunek, a więc związek między nimi ma charakter arbitralny.
• Komunikowanie niewerbalne daje wgląd w stany emocjonalne, w przeciwieństwie do słów, które niekiedy usiłują je ukryć, np. smutek, wstyd, zażenowanie itd.
• Komunikowanie niewerbalne jest spontaniczne, a stosowane w nim sygnały są nabyte w drodze naturalnej obserwacji otoczenia, np. niemowlę i małe dziecko potrafi doskonale wyrażać swoje myśli i emocje bez użycia znaków werbalnych. Komunikowanie werbalne jest efektem żmudnego procesu uczenia się mowy, a następnie zdobywania umiejętności pisania i czytania
• Znaczenie komunikowania niewerbalnego jest zdeterminowane kulturowo. Znaki werbalne, w przypadku nieznajomości języka, są niemożliwe do odkodowania. Sygnały niewerbalne, choć mogą mieć w różnych kulturach inne znaczenie, to twarz generalnie wyraża podobne uczucia, jak np. radość, złość, strach.