Ekonomia i Technika

Gospodarka światowa – jest to zbiorowość różnorodnych organizmów gospodarczych i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomie krajowym jak i szczeblu międzynarodowym. Zajmują się działalnością gospodarczą oraz powiązane są ze sobą za pomocą określonych więzi ekonomicznych.

• Przedsiębiorstwa krajowe [narodowe]
• Przedsiębiorstwa międzynarodowe[korporacje]
• Gospodarki narodowe
• Międzynarodowe [regionalne] ugrupowania integracyjne
• Międzynarodowe organizacje gospodarcze

1. Handlowe
2. Usługowe
3. Produkcyjne [ korporacyjne]
4. Technologiczne
5. Kapitałowe

• Charakter historyczny – pojawiła się na pewnym określonym szczeblu rozwoju historycznego, musiały zaistnieć procesy i zjawiska, które umożliwiły powstanie tego tworu np. Kolumb.
• Charakter dynamiczny – ciągle ulega zmianom, ta kategoria ekonomiczna ewoluuje,. dobrym obrazem jest zmiana centrum gospodarki światowej (kiedyś Europa) XIX koniec XX wieku. W wyniku wielu działań, w tym wojna, centrum przeniosło się za Atlantyk, w nieodległej przyszłości centrum może się przenieść (Azja Pd-Wsch). Na skutek procesu symetrii i zmian jakościowych powstaje nowy twór nowe układy kategorii. W Azji zasoby, pracowitość, ale brak kapitału i odpowiedniego ustroju.

PRZEDSIĘBIORSTWA KRAJOWE:
Staje się podmiotem gospodarki światowej, gdy podejmuje jakąkolwiek działalność na rynku zagranicznym(dowolną) np. wymiana handlowa – ten proces wchodzenia, stawania się podmiotami gosp. światowej to INTERNACJONALIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW

Motywy podejmowania przez przedsiębiorstwa działań, internacjonalizacyjnych (czynniki zewnętrzne):

1. Rynkowe
2. Kosztowe
3. Zaopatrzeniowe
4. Polityczne

Ad 1.: przykłady motywów rynkowych:

• stagnacja na rynku krajowym,
• niewykorzystane moce produkcyjne,
• oligopolistyczne struktury rynku krajowego co powoduje ograniczenie konkurencyjności,
• szybko rozwijające się rynki [ np. Europy Środkowowschodniej, Azji] które przyciągają zagraniczne,
• procesy integracyjne przyciągające inwestorów ( np. UE brak barier celnych),
• efekt naśladownictwa [firmy konkurujące ze sobą naśladują swoje działania na rynku]

Niektóre z tych motywów to motywy PUSH – wypychające a inne to PULL – przyciągające.

Ad 2.:przykłady motywów kosztowych:

• niskie koszty siły roboczej- dominuje, firmu lokują działalność tam gdzie jest tanio,
• niskie stopy podatkowe (Polska mało konkurencyjna pod tym względem),
• tańsze kredyty,
• zwolnienia celne

Ad 3.: przykłady motywów zaopatrzeniowych:

• dostęp do surowców, nowych technologii charakterystycznych dla danego kraju a niemożliwych do wykorzystania w kraju macierzystym

Ad 4.: przykłady motywów politycznych ( nie utożsamiać z klasyczną polityka, chodzi o ekonomiczną politykę). Polityka ekonomiczna realizowana przez poszczególne kraje.

• stabilność polityki,
• stabilność przepisów prawnych,
• łatwość transferów zysku,
• sprzyjająca wymianie towarów polityka handlowa,
• bezpieczeństwo

Etapy procesu internacjonalizacji przedsiębiorstwa:
I etap dokonuje się w sferze handlu – podejmowane działania wyłącznie handlowe;
II etap dokonuje się w sferze produkcji – przedsiębiorstwo podejmuje różnoraką działalność produkcyjno-handlową ;
III etap dokonuje się globalizacja działalności przedsiębiorstwa – na tym etapie tworzą się korporacje.

Formy internacjonalizacji:

PRZEDSIĘBIORSTWA MIĘDZYNARODOWE ( KORPORACJE )
Przedsiębiorstwo międzynarodowe musi działać na dwóch [co najmniej] rynkach, aby stać się korporacją.

Dwa typy korporacji :

• Transnarodowe – wydziały zamiejscowe [filie zagraniczne] stanowią w 100% własność przedsiębiorstwa macierzystego
• Wielonarodowe – filie zagraniczne, nie stanowią w 100% własności przedsiębiorstwa macierzystego np. firma typu JOINT VENTURES .

Korporacje z uwagi na rozmiary, kapitał, potencjał jaki posiadają stanowią ważną część podmiotów gospodarki światowej.

Największe korporacje i kraje wg. wartości dodanej dla korporacji to są środki jakimi dysponują bez opodatkowania, a nie PKB.

GOSPODARKI NARODOWE:
Stanowią strukturę, w której sumuje się działalność gospodarcza przedsiębiorstw krajowych a także korporacji międzynarodowych działających w strukturze danej gospodarki narodowej. Ona włącza się pośrednio do gospodarki światowej przez podmioty działające w tej gospodarce.; państwo swoją polityką motywuje do określonych zachowań poszczególne podmioty gospodarcze, stwarza klimat ekonomiczny do działalności gospodarczej ale może go także zakłócić. Dlatego tak znaczącą rolę odgrywa państwo.

MIĘDZYNARODOWE ( REGIONALNE ) UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE
włączają się przez podmioty gospodarcze pośrednio do gospodarki światowej, tylko że na większą skalę. Integracja to scalanie gospodarek narodowych w całość.
Polityka prowadzona przez UE będzie wpływać na kraje, ale także na gospodarkę światową.

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE:
Są to instytucje działające w skali światowej i mogą mieć większy bądź mniejszy wpływ na gospodarkę światową.

3 grupy międzynarodowych organizacji gospodarczych:

• charakterze humanitarnym – UNICEF, ONZ, FAO – mają najmniejszy wpływ na gospodarkę
• o charakterze handlowym – GATT – ogólny układ w sprawie taryf i handlu ( teraz to WTO którego głównym celem jest liberalizacja wymiany handlowej)
• charakterze finansowym – Międzynarodowy Fundusz Walutowy , Bank Światowy

Wpływ jest bardzo niejednolity, ta pierwsza grupa ma najmniejszy wpływ na gosp. światową ( nie zmienia struktur ekonomicznych ani nie może wpłynąć na decyzje ekonomiczne).
Druga grupa ma znaczący wpływ, w GATT-cie w ramach rund negocjowano cła; po II WŚ średni poziom ceł wynosił 40% a GATT miał obniżać stopniowo te cła .(konsekwencja obniżenia cła : ogromna wymiana handlowa). Obecnie ten średni poziom ceł wynosi 2,6%, konsekwencją tego był ogromny wzrost wymiany handlowej. Organizacje o charakterze handlowym mają wpływ na gosp. światową.
Jednak największy wpływ ma 3-cia grupa, dysponująca ogromnymi środkami za pomocą, których mogą wpływać na decyzje rządów różnych krajów. Ich celem jest udzielenie pożyczek śr. finansowych, w ślad za tym idą oczekiwania zmian struktur gospodarki (restrukturyzacja).

Więzi ekonomiczne łączące podmioty gospodarki światowej

WIĘZI HANDLOWE – najbardziej powszechne, najczęściej występujące, nie utożsamiać wyłącznie z importem i eksportem.
REEKSPORT – uczestniczą w nim 3 kraje. Kraj A do B, a w C jest firma nadzorująca.
OBRÓT USZLACHETNIAJĄCY – podzespoły przekazuje się za granicę, a tam powstaje gotowy produkt.
TRANSAKCJE WIĄZANE KOMPENSACYJNIE LUB BARTEROWE – wymiana towar za towar.
CLEARING – bardziej rozbudowana forma powyższych transakcji, gdy barter dotyczy wymiany międzynarodowej.
TRANSAKCJE POWROTNEGO ZAKUPU – towar nie bezpośrednio od exportera do importera.
TRANSAKCJE PRZERZUTOWE – szereg powiązań, pośredników.
TRANSAKCJE SAMOSPŁATY- TOWAROWEJ – tzw. by back – dostaje się technologie, które później spłaca się gotowymi towarami.

WIĘZI USŁUGOWE – nie wytwarzają dóbr materialnych tylko niematerialne usługi:
tradycyjne – telekomunikacja, tradycyjne, turystyczne, przewozowe
specyficzne – np. przepływ kapitału

WIĘZI PRODUKCYJNE – kooperacyjne – pojawiając się gdy między przedsiębiorstwami powstaje wspólna działalność produkcyjna np. kooperacja ( co – production) – wytwarzana przez kooperatorów różnych podzespołów wyrobu finalnego montowanego następnie w obydwu lub też u jednego z nich.

WIĘŹ TECHNOLOGICZNA – przepływ technologii, know – how ( jak tworzymy produkt lub usługi to też technologię)

WIĘZI KAPITAŁOWE – najbardziej złożone i najbardziej trwałe, występuje połączenie kapitału i pojawia się element wysokiego ryzyka. Najbardziej scalają podmioty gospodarki światowej.