Ekonomia i Technika

KOSZTY W TRANSPORCIE
1. Koszty własne:
Koszty własne to wydatki poniesione na produkcję (za wyjątkiem przyszłej produkcji). Koszt, który nie jest wydatkiem – amortyzacja.

Koszty własne transportu w ukł. Kalkulacyjnym dzielimy na:
– koszty bezpośrednie (zależnie od przebiegu i od czasu pracy)
– koszty pośrednie (wydziałowe i ogólnozakładowe)
Inne użyteczne układy klasyfikacyjne kosztów własnych to układ rodzajowy oraz układ stanowiskowy.

2. Specyfika kosztów w transporcie:
– wysoki udział kosztów stałych (pośrednich)
– jednostkowy koszt zmienny o stałej wartości ( a przynajmniej słabej zmienności)
– duże i różnorodne koszty zewnętrzne
Wysoki udział kosztów stałych determinuje zachowania przedsiębiorstw.

3. Kalkulacja kosztu jednostkowego
Kalkulacja kosztu jednostkowego wymaga:
– określonej jednostki kalkulacyjnej (jest to jednostka pracy eksploatacyjnej lub przewozowej)
– wyboru metody kalkulacji: podziałowa, doliczeniowa.

Metoda podziałowa – polega na obliczeniu ilorazu kosztów całkowitych i pracy (nośnika kosztu jednostkowego)
Kj=Kc/P

Metoda doliczeniowa (dwuskładnikowa) oparta na podziale kosztów na zależne od przebiegu i czasu pracy
Etapy metody:
A – obliczenie kosztów zależnych od przebiegu
B – obliczenie kosztów zależnych od czasu pracy
C – obliczenie jednostkowego kosztu bezpośredniego
D – obliczenie jednostkowego kosztu pośredniego
E – obliczenie całkowitego kosztu jednostkowego

Ad.A
Koszty zależne od przebiegu:
– koszty paliw (energii trakcyjnej)
– koszty olejów i smarów
– koszty ogumienia
– koszty napraw bieżących, także zależnych od przebiegu

KjBzP=KBzP/L

L –odległość
KBzP – koszty bezpośrednie zależne od przebiegu

Ad. B
Koszty zależne od czasu pracy:
– płace z narzutami
– amortyzacja
– remonty okresowe
– ubezpieczenia
– opłaty związane z dopuszczeniem pojazdów do ruchu (np. winiety, opłaty za zezwolenia)

KjBzT=KBzT/T

Koszt zależne od czasu pracy przeliczane są na godzinę pracy (wozogodzinę)
Ad. C
Koszty jednostkowe bezpośrednio przelicza się zazwyczaj na 1 km przebiegu pojazdu wg formuły

KjB = KjBzP + KjBzT/Ve

Ve – prędkość eksploatacyjna

Ad. D i E
Jednostkowy koszt pośredni ustala się za pomocą narzutu na koszty jednostkowe bezpośrednie (wysokość narzutu wynika z udziału kosztów pośrednich lub wydziałowych i ogólnozakładowych w kosztach całkowitych).

Ad. E
Jednostkowy koszt całkowity oblicza się przez zsumowanie jednostkowego kosztu bezpośredniego i jednostkowo kosztu pośredniego.

Koszty zewnętrzne transportu

– koszty wypadków
– koszty zanieczyszczenia środowiska (powietrza, wody, gleby)
– koszty hałasu
– koszty czasu oraz kongestii
– koszty wpływu na klimat i krajobraz
– koszty infrastruktury (zajęcia terenu)

Cele szacowania kosztów zewnętrznych:
– ocena zużycia zasobów naturalnych
– internalizacja kosztów zewnętrznych (w celu prowadzenia polityki wyrównania dysproporcji międzygałęziowych w transporcie).
– planowanie optymalnego rozwoju transportu

Szacowanie obywa się przez:
– określenie strat powodowanych transportem
– określenie wysokości nakładów na usunięcie strat

Wycena kosztów wypadków:
– koszty administracyjne
– koszty leczenia
– koszty ubezpieczenia
– koszty obsługi prawnej
– koszty strat w produkcji (oparte na wysokości PKB w okresie wyłączonym z aktywności zawodowej)

Koszty hałasu:
– koszty usuwania negatywnych skutków i zapobiegania hałasowi
– utrata wartości nieruchomości w strefie hałasu

Badanie kosztów w transporcie

Kierunki analizy kosztów:
– czas (badanie dynamiki kosztów): z wykorzystaniem wskaźników dynamiki (indeksy); z wykorzystaniem funkcji trendu.
– struktura (badanie struktury kosztów rodzajowych i ich dynamiki)
– porównywanie z otoczeniem (badania benchmarkingowe) – badanie średniego poziomu kosztów, badanie zróżnicowania kosztów
– porównanie z innymi zmiennymi