Ekonomia i Technika

Międzynarodowy podział pracy to specjalizacja poszczególnych krajów w produkcji określonych wyrobów bądź też świadczeniu określonych usług. Kierunki specjalizacji decydują o miejscu kraju w międzynarodowym podziale pracy. Wiąże się on ze stopniem specjalizacji produkcji, jest tak , że produkty nie znajdują zbytu na rynku krajowym i muszą być wywożone.

Czynniki decydujące o kierunkach specjalizacji w międzynarodowym podziale pracy:

• Warunki naturalne – klimat, warunki glebowe, zasoby bogactw naturalnych.
• Rozwój sił wytwórczych – zasoby posiadanej przez dany kraj siły roboczej, środki pracy (narzędzia i technologie) i przedmioty pracy (dobra, które kraj posiada)
• Polityka ekonomiczna prowadzona przez dany kraj – w zależności od rodzaju prowadzonej polityki ekonomicznej różne może być miejsce w MPP. Gdy gospodarka autarkiczna to miejsce w MPP żadne, gdy polityka konsekwentna (np. Japonia) – to miejsce w MPP znaczące.

SENS EKONOMICZNY Międzynarodowego podziału pracy – sprowadza się do tego, iż poszczególne kraje w wyniku specjalizacji mogły rozwijać takie rodzaje produkcji, w których osiągają względnie wyższą wydajność pracy, a która pozwala na lepsze wykorzystanie czynników wytwórczych jakimi kraje te dysponują. Daje to możliwość tym krajom na eksportowanie dóbr wytworzonych u siebie względnie tanio, a import takich dóbr, których koszty wytwarzania w tych krajach są wysokie lub takich, które ze względów obiektywnych te kraje nie mogą wytwarzać. MPP decyduje o racjonalnym wykorzystaniu przez poszczególne kraje posiadanych przez nie czynników produkcji.
MPP podobnie jak gospodarka światowa pojawił się w pewnym etapie rozwoju historycznego, równolegle z gospodarką światową. MPP przeszedł ewolucję. Formą pierwotną MPP był tradycyjny (dychotomiczny) MPP (kształtował się w XVIII w. , utrwalił się w XIX i dotrwał do XX).

TRADYCYJNY międzynarodowy podział pracy – charakteryzował się tym, że na świecie wyodrębniły się 2 grupy krajów.

• kraje uprzemysłowione – wąska grupa krajów Europy Zachodniej, później dołączyły Stany Zjednoczone i Japonia. Grupa ta produkowała 90 % produkcji światowej i eksportowała ponad 80 % produkcji przemysłowej, a import wyniósł ok. 90 % artykułów rolnych. Czyli grupa ta była eksporterem netto artykułów przemysłowych i importerem netto artykułów rolnych.
• kraje surowcowo – rolne – kraje te wytwarzały głównie artykuły surowcowo – rolne i eksportowały je, a importowały artykuły przemysłowe. Kraje te to eksporterzy netto artykułów surowcowych i importerzy netto artykułów przemysłowych. Do tej grupy należy reszta świata poza tymi krajami powyżej.

CZYNNIKI KTÓRE ZADECYDOWAŁY O POWSTANIU TRADYCYJNEGO MPP:

1. rewolucja przemysłowa – kraje przestawiły się na produkcję artykułów przemysłowych, a ograniczyły artykuły rolne. Popyt krajowy nie pokrywa produkcji artykułów przemysłowych; wzrost importu artykułów surowcowych; odpływ ludzi ze wsi, a to spowodowało wzrost popytu na artykuły rolne. Sprowadzano je z krajów zagranicznych.
2. Rozwój systemu kolonialnego – system ten spowodował, że pojawiły się kraje zależne ekonomicznie i politycznie od metropolii – krajów uprzemysłowionych. Metropolie mogły realizować politykę ekonomiczną na terenie kolonii, która przejawiała się utrwalaniem w krajach kolonialnych struktury gospodarki surowcowo – rolnej. (dychotomiczny MPP).
3. Teoria ekonomiczna – teoria kosztów komparatywnych Riccarda. Ta teoria w tym sensie kształtowała i utrwalała tradycyjny MPP, gdyż udowadniała, że układ dychotoniczny jest dla obu stron ekonomicznie korzystny (w krótkim czasie słuszne, w długim nie)

MPP istniejący w początkach XX w. dotrwał do wybuchu II WŚ. Obecnie wygląda zupełnie inaczej.

DO DETERMINANTÓW ZMIANY TRADYCYJNEGO MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY wg. literatury zalicza się:

• Obydwie wojny światowe. Działania wojenne toczyły się w Europie. Działania powodowały zniszczenia ekonomiczne i miały wpływ na znaczenie Europy jako centrum potencjału gospodarki świata. Centrum przeniosło się do USA.
• Wielki kryzys gospodarczy 1929 – 1939 w Polsce do 1935 – uświadomił błędność koncepcji podziału świata na kraje uprzemysłowione i surowcowo – rolne. Teoria Riccarda została poddana krytyce. Kryzys uwypuklił słabe strony tradycyjnego MPP. Udowodnił, że w sytuacjach kryzysowych kraj specjalizując się w produkcji artykułów surowcowo – rolnych będzie tracił więcej nią kraj produkujący artykuły przemysłowe. Opłaca się wchodzić w obszary działalności przemysłowej , a ni surowcowo – rolnej.
• Upadek systemu kolonialnego – po II WŚ. Lata 40 –te, początek 50-tych: Indie, Pakistan, Indonezja. Lata 50- te Afryka odzyskuje niepodległość (lata 60- te pozostałe kraje). Następują zmiany kierunku specjalizacji.

Dzisiejszy obraz międzynarodowego podziału pracy jest nieco inny. W poszczególnych krajach zachodzi daleko idąca dywersyfikacja:

• Zachód – dywersyfikacja stosunkowo niewielka. OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization Economic Cooperate and Development) – 28 państw, wśród których jest grupa G7 ( 7 najbardziej rozwiniętych krajów świata: Kanada, Włochy, USA, Francja itd.
• Wschód – dawne RWPG – nieliczna grupa : Niemcy, Anglia, Japonia, Polska, Czechy, Węgry – to kraje liczące się z tej grupy.
• Najbardziej zdywersyfikowane, kraje rozwijające się. Literatura wyróżnia tu kilka podgrup:
• kraje nowouprzemysłowione:
  1wszej generacji – najwcześniej udało się transformować gospodarkę z gospodarki surowcowo – rolnej do uprzemysłowionej (Hong – Kong, Tajwan, Singapur, Korea PD, Brazylia, Meksyk)
  2-giej generacji ( Cypr, Chile, Filipiny, Indonezja, Malezja, Tajlandia, Turcja, Urugwaj). Tu przemiany są nadal dokonywane.
• kraje naftowe – monokultura gospodarcza nastawiona na wydobycie, przetwarzanie i eksport ropy naftowej. Część krajów z tej grupy próbuje się industrializować, zabezpieczać się przed możliwością wyczerpania zasobów ropy naftowej. Np. Arabia Saudyjska rozwija rolnictwo. Sprowadzają ziemię na pustynię, na środku polderu jest stacja kontrolująca, w około obraca się ramię, które odpowiednio albo nawadnia albo sypie ziarno itd. (technologia holenderska)
• kraje o niskim poziomie rozwoju gospodarczego – dochód per capita 50 darów – surowcowo – rolne.
• kraje najbiedniejsze – dochód per capita poniżej 50 darów – kraje surowcowo – rolne.