Ekonomia i Technika

1. Model aktu perswazyjnego Harolda Lasswella – 1948.
Klasyczny linearny jednokierunkowy model opisowy. Konstrukcja modelu oparta na arystotelesowskiej triadzie komunikowania – nadawcy, przekazie i odbiorcy. Proces komunikowania ujęty w formie 5 pytań:
kto mówi?, co mówi?, za pośrednictwem jakiego kanału mówi?, do kogo mówi?, Z jakim skutkiem mówi?
Według Lasswella komunikowanie to proces perswazyjny mający na celu ukształtowanie nowej, wzmocnienie lub zmianę postawy u odbiorcy.

2. Model przekazu sygnałów Shannona i Weavera – 1948.
Model matematyczny, linearny, operacyjny (pozwala przewidywać przebieg procesu). Wprowadzają pojęcia: nadajnik; odbiornik; szum informacyjny; przepustowość kanału; kod (kodowanie-sygnał nadany i odkodowanie- sygnał odebrany). Trzy grupy problemów poddano analizie:

• dotyczące techniki – na ile dokładnie można transmitować symbole;
• dotyczące semantyki – z jaką dokładnością wysłane symbole są przenoszone na pożądane znaczenie;
• dotyczące skuteczności – w jakim stopniu znaczenie odebrane odpowiada znaczeniu pożądanemu.

Najważniejszy poziom techniczny, wywiera wpływ na pozostałe.

3. Model trójkątny Newcomba – 1953.
Model skoncentrowany wokół stosunków między jednostkami, komunikowanie utrzymuje równowagę w systemie społecznym.
A i B – jednocześnie nadawca i odbiorca (komunikator i adresat); nie działają indywidualnie ale w ramach organizacji, struktur władzy itp. X – część otoczenia społecznego (osoba lub przedmiot). A, B i X – system zależny.
Komunikowanie – proces utrzymania relacji między tymi trzema elementami poprzez przekazywanie informacji. Informacja pozwala utrzymać równowagę społeczną (kształtuje zachowanie i pozwala dostosować się do zmian).

4. Model wspólnoty doświadczeń Schramma – 1954.
Komunikowanie to dzielenie się jednostki jej doświadczeniami i uczestniczenie w pewnej wspólnocie z inną bądź innymi jednostkami.
Elementy niezbędne w procesie komunikowania:

• źródło – osoba lub organizacja;
• przekaz – rozpowszechniany w rozmaitych formach ekspresyjnych, pisanych bądź obrazkowych;
• adresat – jednostka lub publiczność środków masowego przekazu.

Fazy procesu komunikowania: kodowanie, interpretacja, dekodowanie
Warunek skutecznego porozumiewania się jednostek i ludzi:
„zsynchronizowanie źródła z adresatem” – nadawca i odbiorca używają tego samego kodu i operują tymi samymi symbolami.
Nie jest to model linearny gdyż jednostka bądź nadawca medialny jest źródłem i adresatem jednocześnie, wysyła i odbiera przekaz, koduje, interpretuje i dekoduje.
Komunikowanie masowe: media wysyłają wiele identycznych komunikatów, odbiorca je dekoduje i interpretuje, następnie reinterpretacja przekazu w grupach i wytworzenie sprzężenia zwrotnego.

5. Model percepcji Gerbnera – 1956.
Model dynamiczny, nielinearny, można zastosować w różnych formach komunikowania. Komunikowanie jest zjawiskiem czysto psychologicznym, ma charakter łańcuchowo-rozszczepiający się.
Model łączy przekaz z rzeczywistością, jest w stanie nas poinformować o znaczeniu komunikatu, komunikowanie to jedność percepcji lub recepcji i komunikującego lub czynnika kontroli.
Występują dwa kierunki analizy: horyzontalny i wertykalny.
Poziom horyzontalny – wydarzenie(W) inicjuje komunikację i jest postrzegane przez N (maszyna np. kamera lub osoba). N selekcjonuje wydarzenie W i postrzega W’.
Poziom wertykalny – stosunki między formą a treścią przekazu są dynamiczne i interaktywne. Przekaz nigdy nie jest identyczny z percepcją W’.

6. Model selekcji Westleya i MacLeana – 1957.
Komunikowanie interpersonalne: nadawca A selekcjonuje przedmioty, tematy X i bezpośrednio w formie X’ przekazuje komunikat do odbiorcy B.
Komunikowanie masowe: nowy element C – gate keeper czyli masowy komunikator, pośrednik między źródłem informacji A a publicznością. A i C są aktywne w procesie komunikowania; B jest od nich uzależniony. Brak w komunikowaniu masowym sprzężenia zwrotnego, liczba nadawców i tematów w otoczeniu według których odbiorcy mogą się orientować i dokonywać selekcji jest ogromna.

7. Model socjologiczny Rileyów – 1959.

Model operacyjny uwzględniający otoczenie procesu komunikowania. Komunikowanie masowe jest jednym z systemów społecznych istniejących w społeczeństwie i jest z nim powiązany. Nadawca i odbiorca należą do grup pierwotnych i są pod ich wpływem. Te z kolei są elementami większych struktur społecznych, które to również determinują postawy i zachowania członków grupy pierwotnej.

8. Modele przepływu informacji
Pierwsze, te z lat 30 i 40, traktowaly jednostke jako mechanizm na który media wpływały bezpośrednio, wywołując silny efekt zgodny z zamierzeniem nadawców.
Lata 50 i 60 to modele mówiące o pośrednim wpływie środków przekazu – wprowadzono lidera opinii jako pośrednika. Potem przypisano medią role jednego z czynników oddziałujących na odbiorcę.
Współcześni badacze komunikowania masowego odrzucili te modele, ale sposób postrzegania mediów jako jednego z czynników oddziałującego na odbiorcę pozostał w społeczeństwie
a) modele bodziec – reakcja
Model opiera się na teorii odruchów warunkowych Iwana Pawlowa- odpowiedni bodziec wywołuje odpowiednią reakcję. Media wysyłając swoje komunikaty wpływają bezpośrednio na publicznośc środków masowego przekazu.
„ukłucia podskórnego”(pocisku)
Zakładano że przekaz dociera do wszystkich jednostek jednostek społeczeństwie społeczeństwie że każda z nich odbiera go w ten sam sposób, co wywołuje maniej wiecej podobną reakcję.Każda jednostka jest obiektem „ukłucia” zadanego przez komunikat a to czy przekaz ten dotrze do odbiorcy i czy będzie skuteczny zależy tylko od dawki. Szerokie zastosowanie znaleźli dla tej teorii teoretycy propagandy.
model wszechmocy propagandy Tchakhotine’a (1939)
Zakładał że wystarczy wielokrotnie i uporczywie powtarzać określone treści, aby wywołać odpowiednią reakcje. Powiązanie głoszonych haseł ideologicznych ideologicznych z wewnętrznymi popedami człowieka jest skuteczną techniką. Uznawany za pierwszy model komunikowania masowego.
b) modele odmienne od bodziec – reakcja
model topologiczny Lewina (1947)
Zakłada że informacja Ew swojej wedrówce w kanałach masowego komunikowania napotyka wiele zapór, bram – gates – kontrolowanych przez bramkarzy – jednostki lub instytucje np. redaktor naczelny – odpowiedzialnych za treść i formę komunikatów medialnych. Oni to selekcjonują , obrabiają olbrzymią masę informacji napływających do mediów, mediów te z informacji, które nie zostaną wykorzystane są „konserwowane” w archiwach
model dwóch etapów komunikowania (1944)
Zakłada że media masowe wywierają jedynie efekt minimalny, nieadekwatny do modelu bodziec – reakcja oraz że istnieją pośrednicy w procesie komunikowania, których nazwano przywódcami opinii (liderami)
model dwustopniowego przepływu informacji Lazarsfelda i Katza (1955)
Zakładał że jednostki nie są wyizolowane w społeczeństwie ( bo tworzą grupy pierwotne i wtórne)a media nie wpływają na jednostki bezpośrednio bo stanowią część kompleksowego społeczeństwa. Efekt mediów występuje jako jeden społecznościach wielu wpływów wynikających społecznościach relacji społecznych, innych źródeł wiedzy społecznościach idei. W społecznościach lokalnych występują jednak pewne jednostki, które korzystają z mediów mediów znacznie wyższym stopniu niż inne przez co pełnią rolę liderów opinii ( filtrują przekazy zanim przekażą je do członków danej społeczności)

9. Modele komunikacyjne semiotyczne.

Model lingwistyczny Jackobsona – 1962.
Każdy komunikat językowy, bez względu na poziom komunikowania czy kanał ma 6 funkcji:

1. Funkcja emotywna lub ekspresyjna – stosunek nadawcy do obiektu referowanego w komunikacie;
2. Funkcja odniesienia lub referencyjna – relacja między przekazem językowym a obiektem zainteresowań komunikatu;
3. Funkcja poetycka lub estetyczna – analiza aspektu estetycznego lub technicznego komunikatu;
4. Funkcja fatyczna – stwierdzenie czy kanał funkcjonuje prawidłowo. Służy pobudzeniu i utrzymaniu uwagi interlokutora, potwierdzeniu, przedłużeniu lub przerwaniu kontaktu między nadawcą a odbiorcą.
5. Funkcja metajęzykowa – dotyczy kodu. Określenie na ile przekaz jest zrozumiały i w jakim stopniu uwzględnia kompetencje językowe odbiorcy.
6. Funkcja konatywna – opisuje stosunki między odbiorcą a przekazem; komunikat ma wywołać określoną reakcję adresata.

Model semiotyczny komunikowania Eco – 1975.
Analiza kodowania i dekodowania przez odbiorcę. Wprowadza nowy element: multiplikacja kodów. Oprócz kodów wspólnych dla nadawcy i odbiorcy są jeszcze subkody, np. ideologiczne, estetyczne, afektywne, które są różne dla A i B.

Model socjosemiotyczny komunikowania
Brak jednego twórcy tego modelu. Powstał jako synteza wielu modeli z różnych dziedzin w latach 70 i 80. komunikowania masowe to proces składający się z trzech faz:

1. produkcji – określają ją warunki polityczno-społeczne, przemysł kulturalny, organizacja produkcji i efekty finalne czyli produkty komunikacyjne.
2. cyrkulacji – obejmuje interwencje technologiczną (technologia pozwala przenosić produkty medialne w czasie i przestrzeni) i ekosystem komunikacyjny (sfera publiczna, w której krążą przekazy medialne oraz komunikowanie interpersonalne ważna w procesie selekcji nowych programów medialnych)
3. konsumpcji – analiza sytuacji przedkomunikacyjnej (składa się z kontekstu, okoliczności i kompetencji odbiorcy), interpretacji komunikatu, publiczności środków masowego przekazu, efekty czyli reakcje.