Ekonomia i Technika

Rynek nie ma jednorodnego charakteru. Daje to podstawę do wyodrębnienia różnych rodzajów rynku.

• rynek dóbr przemysłowych
• rynek dóbr konsumpcyjnych

1. Kryterium przedmiotu wymiany
2. Kryterium podmiotu wymiany
3. Kryterium przestrzenne (geograficzne)

• rynek produktów
• rynek usług
• rynek pracy
• rynek pieniądza

• rynek dóbr konsumpcyjnych
• rynek środków produkcji (dóbr zaopatrzeniowo-inwestycyjnych)

Rynek dóbr konsumpcyjnych – zespół transakcji dobrami i usługami, które służą zaspakajaniu potrzeb indywidualnych konsumentów i ich gospodarstw domowych. Konsument dokonuje zakupów na podstawie istniejącego w danym momencie systemu cen oraz posiadanych dochodów, którymi rozporządza. Uczestnicy to producenci różnych dóbr i usług oraz konsumenci indywidualni.

Rynek dóbr przemysłowych – zespół transakcji dobrami służącymi do produkcji. Przedmiot transakcji to surowce, maszyny, narzędzia, akcesoria używane w produkcji, części zamienne, komponenty produktów, usługi do tworzenia nowych produktów. Podmiotami są jednostki i organizacje, które kupują lub sprzedają dobra do dalszej produkcji lub materiały konieczne do funkcjonowania instytucji.

Cechy rynku przemysłowego (różnice między rynkiem przemysłowym a konsumpcyjnym):
rozmiary i wartość pojedynczych transakcji są wyższe niż na rynku dóbr konsumpcyjnych

• uczestnicy są specjalistami w danej branży
• indywidualna wartość użytkowa produktu decyduje o cenie
• popyt jest pochodny w stosunku do popytu na rynku dóbr konsumpcyjnych
• wielkość obrotu jest większa niż na rynku dóbr konsumpcyjnych
• mniejsza liczba nabywców, którzy są skoncentrowani geograficznie
• mniejsza elastyczność cenowa popytu
• zakupy mają charakter bezpośredni
• negocjacje i zakupy mają charakter bardziej profesjonalny i kompleksowy
• istnieje szeroka współpraca między przedsiębiorstwami

Wg kryterium podmiotowego wyróżniamy:
wg rodzaju podmiotu

• rynek zbytu
• rynek skupu
• rynek hurtowy
• rynek detaliczny

wg liczby podmiotów po stronie podaży i popytu można wyodrębnić rodzaje rynków charakteryzujące się różnym stopniem zmonopolizowania

Podmiot rynku – określona forma organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem

• gospodarstwo domowe
• gospodarstwo rolne
• przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe
• instytucje finansowe (banki, giełda)
• państwo

Mogą występować po stronie podażowej i popytowej.

Wg kryterium geograficznego wyróżniamy:

• rynek lokalny: miejski i wiejski
• rynek regionalny
• rynek krajowy (wewnętrzny)
• rynek zagraniczny
• rynek światowy (globalny)

Rynek lokalny – jest przykładem najwyższego stopnia koncentracji przestrzennej sprzedawców i nabywców. Cechą rynku lokalnego (miasta lub wsi) jest koncentryczna budowa – na mniejsze rynki lokalne jednych branż nakładają się nieco większe rynki lokalne innych branż, powodując powstanie określonych zależności między rynkami mniejszymi. Wykazuje on tendencję do przekształcania się w rynki regionalne.

Rynek regionalny – (większe miasto, województwo, region kraju). To kompleks przyrodniczo-produkcyjny o wykształconych funkcjach i profilu społeczno-ekonomicznym. Zasięg rynku regionalnego zależy od lokalizacji i struktury sieci handlowej, struktury i stanu sieci komunikacyjnej, kultury i zwyczajów, warunków naturalnych i przyrodniczych. W Polsce są to rynki wojewódzkie. Znajomość liczby i struktury konsumentów zaopatrujących się na danym rynku regionalnym jest podstawą poznania popytu i zaproponowania właściwej oferty towarowej i usługowej (a więc podaży towarów i usług).

Rynek krajowy – terytorium kraju. O jego rozmiarach decyduje ogół stosunków między kupującymi a sprzedającymi funkcjonujących na terenie danego kraju. Globalny popyt, podaż przy określonym poziomie cen wyrażony jest w walucie danego kraju.

Rynek zagraniczny – otoczenie handlowe danego kraju, które obejmuje kraje wchodzące w powiązania eksportowo – importowe z tym krajem. Jest kombinacją rynków eksportowych i importowych.

Rynek światowy (globalny) – zunifikowany obszar obejmujący trwałe stosunki wymiany pomiędzy producentami dóbr standardowych, a ich masowymi odbiorcami. Cechą charakterystyczną tego rynku są duże wymagania co do jakości i cen, które mają odpowiadać ogólnym tendencjom światowym. Przedmiotem obrotu są głównie surowce i materiały o nieznacznych różnicach technologicznych i łatwo jest ustalić standardy jakościowe oraz ceny światowe.

Podział rynków według kryterium braku równowagi rynkowej:
Rynek sprzedawcy – występuje, gdy utrzymuje się trwała przewaga popytu nad podażą, w uprzywilejowanej sytuacji znajduje się sprzedawca – może dyktować warunki na rynku (sytuacja „ssania” na rynku)
Rynek nabywcy – trwała przewaga podaży nad popytem, w uprzywilejowanej sytuacji jest kupujący (sytuacja „ciśnienia” na rynku)

Pojemność rynku – kategoria ilościowa oznaczająca ilość dóbr i usług o odpowiedniej strukturze i właściwościach akceptowanych przez nabywców, które zastały zakupione przez nabywców dysponujących funduszami przy danych cenach i w warunkach równowagi rynku.

Rynek, jak każde zjawisko, zespół zjawisk, kształtuje się w określonych warunkach. Wpływ zespołu czynników na obiekt badania jest bardzo różny, wielokierunkowy. Czynniki kształtujące rynek to:

1. ustrój społeczny – w każdym ustroju jest proces wymiany towarowo – pieniężnej, a określone warunki ustrojowe kształtują tę wymianę
2. stosunki prawne – najważniejsze są stosunki własnościowe wpływające na zachowania podmiotów rynkowych
3. liczba i siła podmiotów gospodarujących (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) – siła ta mierzona jest zamożnością, głównie zamożnością portfela, gdyż to jest cecha mierzalna; liczba podmiotów decyduje o podziale na rynek konsumpcyjny i przemysłowy
4. skale preferencji uczestników rynku i wynikające z nich postawy wobec tego, co się na rynku dzieje

Bibliografia:
[1] R. Milewski – Podstawy Ekonomii
[2] J. Kramer – Badania rynkowe i marketingowe
[3] K. Głowacki – Analiza Rynku
[4] M. Nasiłowski – System Rynkowy
[5] S. Mynarski – Badania Rynkowe w Warunkach Konkurencji oraz Analiza Rynku. Systemy i Mechanizmy.