Ekonomia i Technika

Dokonując rozważań na temat ryzyka w inwestowaniu oraz podejmując próby uwzględniania ryzyka w obliczeniach ekonomicznych przy ocenie projektów, nieodzownym staje się zdefiniowanie pojęcia niewymiernego czynnika jakim jest ryzyko. Tak jak rozumiemy w codziennym życiu tak w analizach ekonomicznych projektów inwestycyjnych ryzyko jest możliwością poniesienia straty lub nie osiągnięciem zamierzonego celu. Każdy kto chociaż raz świadomie dokonywał wyboru, podejmował jakąkolwiek decyzję, podejmował jakąkolwiek działalność musiał liczyć się z ryzykiem.
W obecnym czasie, w warunkach dynamicznie zmieniającego się otoczenia, zmieniających się warunkach politycznych, mikro i makroekonomicznych, podejmowanie decyzji inwestycyjnych nierozłącznie połączone jest z ryzykiem.

Takie potoczne ujęcie ryzyka nie jest jednak zbyt przydatne do analizy rentowności inwestycji i podejmowania optymalnych decyzji. Przez ryzyko w ujęciu teoretycznym należy rozumieć możliwości wystąpienia wielu (co najmniej dwu) wzajemnie wykluczających się wyników (efektów) rzeczowych podjętej decyzji, przy równoczesnej możliwości określenia dla każdego wyniku jego wartości finansowej i prawdopodobieństwa wystąpienia każdego efektu rzeczowego.

Uzasadniając konieczność identyfikacji i weryfikacji ryzyka inwestycyjnego ważny jest fakt chęci osiągnięcia korzyści oczekiwanych przez inwestora lub uniknięcia strat finansowych. Inwestorzy podejmują decyzje inwestycyjne w warunkach, które można podzielić na:

• Warunki pewności dotyczące realizacji samego projektu inwestycyjnego, oraz powodzenia globalnej strategii przedsiębiorstwa na rynku;
• Warunki niepewności określające brak podstaw do określenia szans lub zagrożeń w osiąganiu oczekiwanych dochodów z realizacji projektu inwestycyjnego;
• Warunki ryzyka określone możliwościami ustalenia oczekiwanych dochodów z inwestycji.

Wyznacznikiem tych warunków jest skłonność inwestora do podejmowania ryzyka i gotowość do jego pomiaru przy założeniu dostępności do informacji. Takie zróżnicowanie warunków, w których inwestorzy podejmują decyzje inwestycyjne są przyczyną ich zachowań.

Rozpatrując ryzyko w zależności od częstotliwości występowania wyróżnimy ryzyko systematyczne i specyficzne. Źródłem ryzyka systematycznego są czynniki ogólnogospodarcze, i są one związane z realizacją wszystkich projektów inwestycyjnych. Natomiast źródłem ryzyka specyficznego są czynniki mezogospodarcze i mikrogospodarcze. Ryzyko tego typu dotyczy konkretnych projektów i może dotyczyć tylko określonego wariantu danego projektu.

W strategii inwestycyjnej ważną rolę odgrywa analiza ryzyka operacyjnego i finansowego. Ryzyko operacyjne powiązane jest ze zmianami w strukturze aktywów – zmiana elementów majątku trwałego i obrotowego. Ryzyko operacyjne wynika ze stopnia wpływu zmian sprzedaży na kształtowanie się zysku operacyjnego. Ryzyko finansowe natomiast, którego wyznacznikiem są zmiany w strukturze pasywów firm, czyli wyników pionowej i poziomej struktury bilansu. Mogą to być zmiany relacji w strukturze kapitału (kapitał własny i obcy) lub zobowiązań i należności.

Wszystkie decyzje inwestycyjne muszą być poprzedzone wstępną analizą czynników i źródeł ryzyka, a także określeniem możliwości pomiaru ryzyka przy uwzględnieniu jego rodzajów.

Jedną z najczęściej stosowanych metod analizy ryzyka projektów inwestycyjnych jest tzw. analiza wrażliwości. Podstawowym jej celem jest dokonanie pewnego rodzaju symulacji oceny projektu poprzez stworzenie wariantów opartych na doborze zmiennych charakterystycznych dla warunków realizacji i eksploatacji inwestycji.

Niezbędne jest tu zdefiniowanie progu rentowności będącego podstawą analizy. Próg rentowności (próg opłacalności) jest to wyznaczona wielkość produkcji (sprzedaży), przy której koszty produkcji zrównają się z przychodami ze sprzedaży. Zadaniem progu rentowności jest ustalenie jaka jest min. wielkość sprzedaży, która pokryje koszty.

W analizie progu rentowności brane są pod uwagę koszty stałe i koszty zmienne:

• koszty stałe są niezależne od wielkości produkcji np. (amortyzacja, wynagrodzenia, dzierżawa, ubezpieczenia itp.).
• koszty zmienne zmieniają się proporcjonalnie do wielkości produkcji np. podwojenie wielkości produkcji powoduje podwojenie poziomu całkowitych kosztów zmiennych, np. (koszty surowców i materiałów bezpośrednich robocizny bezpośredniej, energii itp.).